Ҫак кунсенче Атӑл юханшывӗнче сивӗ шывра ишессипе Чӑваш Енӗн чемпионачӗ иртнӗ. Унта ҫӗршывӑн тӗрлӗ тӑрӑхри 70 ытла ҫын килсе ҫитнӗ. 25 метра ишессипе хӗрарӑмсен хушшинче шалти службӑн капитанӗ Светлана Ерпылева пӗрремӗш вырӑна тухса ылтӑн медале тивӗҫнӗ.
Хастар хӗрарӑм Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи шалти ӗҫсен пайӗнче юрисконсульт пулса тӑрӑшать. Триатлонпа тата ишессипе профессилле майпа ҫине тӑраканскер Чӑваш Енри ӑмӑртусенче 10 хут та чемпион ятне тивӗҫнӗ. Пӗлтӗрхи юпа уйӑхӗнче вӑл хӑй те кӗтмен-туман ҫӗртен ҫӑлавҫӑ пек те палӑрчӗ. Ун чухне вӑл Сӗнтӗрвӑрри хулинче бассейнра шыва путма пуҫланӑ хӗрачана ҫӑлнӑччӗ.
Кайри Шӗнерпуҫри (Сӗнтӗрвӑрри районӗ) культура ҫурчӗ ҫумӗнчи «Илем» халӑх пултарулӑхӗн ушкӑнӗ кӳршӗллӗ района — Шупашкар районне — концертпа кайса килчӗ.
Урай Макаҫ культура ҫуртне «Илем» ушкӑн пуш уйӑхӗн 30-мӗшӗнче пӗр-пӗрин опычӗпе паллашма ҫитрӗ. Курма килекенсем умӗнче вӗсем пуш уйӑхӗнчи уявсем тӑрӑх сӑвӑ вуларӗҫ, кулӑшла номерсем лартса пачӗҫ, юрӑ шӑрантарчӗҫ.
Пултарулӑх каҫӗ вӗҫленнӗ хыҫҫӑн пӗрле ларса чей ӗҫлрӗҫ, Урай Макаҫри культура ҫумӗнчи пултарулӑх ушкӑнне Сӗнтӗрвӑрри районне хӑнана чӗнчӗҫ — пӗр-пӗринпе туслӑ пурӑнни хальхи вӑхӑтра тем тесен те питӗ пӗлтерӗшлӗ!
Паян Сӗнтӗрвӑрринчи культура ҫуртӗнче уяв пулчӗ — ӑна ҫак культура учрежденийӗ ҫумӗнчи чӑваш юррин хорне йӗркеленӗренпе 20 ҫул ҫитнине халалласа ирттерчӗҫ. Чылай номинацисенче ҫӗнтернӗ, кашни уява тенӗ пекех хутшӑнакан ушкӑна Чӑваш Республикин тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ Геннадий Павлович Раков ертсе пырать. Мӑшӑрӗ те унан ҫак хортах юрлать.
Халӑх хорӗн ҫупҫинче — терлӗ автор юррисем. Ҫав шутра, паллах, чӑваш халӑх юррисем те. Хальхи композиторсен хайлавӗсене те тиркемеҫҫӗ вӗсем — Ф. Лукин, Г. Хирпӳ, Ю. Кудаков кӗвӗленисене шӑрантараҫҫӗ. Ушкӑнра аслисем кӑна мар, ача-пӑча та сахал мар — ҫитӗннӗ ӑрӑвӑн эткерне ӳнер шкулӗн фольклор пайӗнче вӗренекенсем тӑсаҫҫӗ.
Уяв халах хорӗн юррисемпе пуҫланчӗ. «Чӗкеҫ вӗҫет ҫӳлелле», «Юрату юрри», «Итлӗр куккук сассине» тата ытти юрӑ курма килекенсен кӑмӑлне ҫӗклерӗ. Ҫавра ҫул тултарнӑ ушкӑна саламлама ыттисем те килнӗччӗ — вӗсенчен те парне, юрӑ саламӗ, пулчӗ. Чӑваш наци конгресӗ ячӗпе ҫитнӗ Алевтина Соколовӑпа Александр Иванов та ыттисенчен юлмарӗҫ — хисеп хучӗпе чысланисӗр пуҫне пӗрер юрӑ шӑрантарса пачӗҫ.
Нарӑс уйӑхӗнче кӑҫал Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Чӑваш юррин халӑх хорӗ йӗркеленнӗренпе 20 ҫул ҫитрӗ. Юбилея анлӑн ака уйӑхӗн 5-мӗшӗнче районти культура ҫуртӗнче паллӑ тӑвӗҫ — ятарлӑ пултарулӑх каҫне ирттерӗҫ. Паянхи кун халӑх ушкӑнӗ ҫав юбилея хатӗрленет.
Халӑх хорӗн ҫупҫинче — терлӗ автор юррисем. Ҫав шутра, паллах, чӑваш халӑх юррисем те. Хальхи композиторсен хайлавӗсене те тиркемеҫҫӗ вӗсем. Ушкӑнра аслисем кӑна мар, ача-пӑча та сахал мар — ҫитӗннӗ ӑрӑвӑн эткерне ӳнер шкулӗн фольклор пайӗнче вӗренекенсем тӑсаҫҫӗ.
Чӑваш юррин халӑх хорӗ хӑйӗн пултарулӑхӗпе яланах савӑнтарать. Тунсӑхлама вӑхӑт ҫук вӗсен — чылай концертра, кашни уявра вӗсем кӗтнӗ хӑна шутӗнче.
Ҫӗнӗлӗхсемпе тӗлӗнтерме, савӑнтарма пӑрахмасть Октябрьски райповӗ. Иртнӗ ытларикун та вӑл Ӗсмел ял халӑхне черетлӗ парне турӗ. Энӗш юханшывӗ уйӑрса тӑракан ялӑн тепӗр енче (кунта социаллӑ пӗлтерӗшлӗ предприятисемпе организацисем те, пурӑнакан халӑхӗ те пур) ҫӗнӗ лавкка хута ячӗ. Вунсакӑр хваттерлӗ ҫурт ҫумӗнче райпон магазинӗ кунти халӑхшӑн халиччен те ӗҫленӗ-ха. Суту-илӳ залӗ тӑвӑртарах та хӗсӗкрех пулнӑ пулсан та тавар туянакансене кирлӗ пек тивӗҫтерме тӑрӑшнӑ. Ҫапах та ҫакӑ халӗ — ӗнерхи пурнӑҫ, мӗншӗн тесен паян ҫӗнӗ магазинти условисем темиҫе хут хӑтлӑрах та тавар туянакансемшӗн меллӗрех. Ҫакна курах пулӗ магазин заведующийӗ С. Вотякова ҫӗнӗ вырӑна куҫнипе хӗпӗртенӗрен малашне тата та тӑрӑшуллӑрах ӗҫлессе шантарчӗ.
Сутуҫӑсемшӗн кӑна мар, ял халӑхӗпе пыран-ҫӳрен хӑнасемшӗн те ҫӗнӗ магазин уҫӑлни савӑнӑҫ ӗнтӗ. Суту-илӳ ҫурчӗ пысӑк пулни тавар ассортиментне самай пуянлатма май панӑ. Ытларах — апат-ҫимӗҫ продукчӗсен ассортиментне. Лавккаран инҫех мар пульница вырнаҫнине шута илсе промышленность таварӗсен кӗтесне те йӗркеленӗ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнче юр кӳлеписен конкурсӗ иртнӗ. Чи кӑсӑкли — Шӗнерпуҫ ял каччисем юртан танк ӑсталани.
Чӑннине аса илтерекен юр кӳлепене калӑплама Шупашкарти ҫыхӑну техникумӗнче вӗренекен Виталий Кириллов шухӑш тытнӑ. Ҫак ӗҫре ӑна унӑн юлташӗсем Сергей Шемаринпа Сергей Журавлев, ашшӗ Владимир Витальевич тата шӑллӗ Алексей пулӑшнӑ.
Юр танка ял ҫыннисем кӑна мар, кӳршӗ ялсенчен те курма килеҫҫӗ.
Сӑнсем (7)
Сӗнтӗрварри районӗнчи Ӗсмелте (Октябрьски) тӗплӗ юсав хыҫҫӑн ҫӗнелнӗ «Аниш» кафе уҫӑлнӑ. Унччен ҫак ҫуртрах «Акконд-Органика» лавккана хута янӑччӗ — республикӑри ял хуҫалӑх предприятийӗсемшӗн ун чухне хӑйсен таварӗсене сутма лайӑх вырӑн туса панӑччӗ.
Юсанӑ апатлану ҫуртне кашнин кӗрекен куҫӗнче тӗлӗнӳ вуланать тесен те йӑнӑш мар — ара малтанхипе танлаштарсан кунта халь хывӑнмалли кӗтес пур, апатлану пӳлӗмӗпе апат пӗҫермелли тӗпел те самай ҫӗнелсе улшӑннӑ-ҫке-ха!
Кафене ҫӗнетнӗ хыҫҫӑн вӑл хитреленнине район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Ю.Моиссев та, Сӗнтӗрвӑрри районӗн пуҫлӑхӗ В. Морозов та, Чӑвашпотребпӗрлӗх правленийӗн председателӗ Л. Абрамов та асӑрхарӗҫ. Ю. Моисеев хӑйӗн сӑмахӗнче районти потребпӗрлӗх малашне те вӑйлӑ аталанса пырасса шанса каларӗ.
Шел те, ячӗ темшӗн вырӑсла. Пирӗн пуҫлӑхсен пуҫӗнче темшӗн чӑвашлӑх тымар ярайман-ха. Тӗпрен ҫӗнетнӗ-ҫенетнех — ятне те чӑвашла тума пулӗччӗ ӗнтӗ. «Енӗш» епле илемлӗ вуланать-ҫке! Вырӑссем вулаймасран хӑраҫҫӗ пулсан — Кӳкеҫри лавккана «Кӗтне» ят паракансем ун пирки пӑшӑрханман-ҫке.
Кӑҫал ҫанталӑк ытла та улшӑнуллӑ. Пӗрре сивӗтсе пӑрахать те, тепре ӑшӑтса ярать. Ӗнер кӑна тумлам юхатчӗ, ирхи тӑратӑн — шӑнтса та лартнӑ.
Сӗнтӗрвӑрри районӗнчи Карапаш ялӗнчи ачасем ӑшӑ ҫанталӑкпа вӑхӑтра усӑ курса юлас терӗҫ — ялти пуҫламӑш шкул картишӗнче юртан кӳлепесем ӑсталаса лартрӗҫ. Чӑн-чӑн ӑстасем ӳсеҫҫӗ тейӗн — кашни кӳлеме чаплӑ пулса тухнӑ: упа ҫури те, космос карапӗ те, юр катемпи те.
Кирек мӗнле ӗҫӗн те йӗрки пур. Чӑваш алфавитӗнчи мӗн пур саспаллисемпе усӑ курса ҫырмалли предложенисен конкурсне те пӗтӗмлетме вӑхӑт.
Чи малтанах конкурс пирки пӗр-ик сӑмах. Пурте ку конкурса мӗнле шутласа тупни пирки ыйту параҫҫӗ. Алфавитри пур саспаллипе те усӑ курса ҫырнӑ предложение панграмма теҫҫӗ, вырӑсла хитререх каласан «разнобуквица» тени пулать ӗнтӗ. Кунашкал тӗслӗхсем вырӑс, украин, акӑлчан, нимӗҫ, француз, чех, пӑлхар, грек, латыш, корей, яппун, эсперанто тата ытти халӑхсен чӗлхипе тупса вулама пулать. Хӑй вӑхӑтӗнче типографи валли саспаллисем шӑратса шрифтсем епле ҫапӑннине курма кирлӗ пулнӑ-ха ку япала. Ҫӗнӗрен те ҫӗнӗ шрифтсем шутласа тупаҫҫӗ: вӗсен ячӗсем те тӗрлӗрен — пурне пуҫра асра тытса пӗтереймӗн! Анлӑ сарӑлнӑ «Съешь [же] ещё этих мягких французских булок, да выпей чаю» предложение Microsoft 1990 ҫултанпа усӑ курать. Артемий Лебедев панграммӑсене чылай ҫул хушши пухнӑ, ун патне ҫынсем хӑйсен предложенийӗсене яра-яра панӑ.
Чӑваш ҫырулӑхӗн хӑйӗн историйӗ пур. Тӗрлӗ вӑхӑтра тӗрлӗ улшӑнусем пулнине те вулакан аванах пӗлет пулӗ.
Ҫӗнӗ ҫул уявӗ ҫитнӗрен шкул ачисем хальхи вӑхӑтра килте канаҫҫӗ. Ҫапах та вӗренме ҫӳремеҫҫӗ пулин те вӗсем тунсӑхласа лармаҫҫӗ. Ав, Сӗнтӗрвӑрри шкулӗн 6–9-мӗш класӗсенче пӗлӳ пухакансем кӑрлачӑн 2–4-мӗшӗсенче чӑрӑш тавра ташланӑ. Ахаль мар тата — ҫитес ташӑ ӑмӑртӑвне хатӗрленнӗ май ҫӗнӗ урам ташшисене вӗреннӗ иккен.
«Зажигай!» (чӑв. «Ҫунтар!») ушкӑна шкул директорӗн ҫумӗ Яковлева М.В. йӗркеленӗ. Ачасем кӑрлачӑн 8-мӗшӗнче раойнта ирттерме палӑртнӑ ҫамрӑксем хушшинчи ташӑ ӑмӑртӑвне хатӗрленеҫҫӗ — паллашу ташши вӗренеҫҫӗ, видоероликрине та ташлама хӑнӑхаҫҫӗ.
-0.7 °C